گچ زیر کار و گچ سفید کاری

گچ زیر کار و گچ سفید کاری

گچ، ماده‌ای معدنی باستانی و بی‌بدیل در صنعت ساختمان‌سازی ایران و جهان، از دیرباز در زیباسازی و استحکام بناها نقش کلیدی داشته است. این ماده پرکاربرد، از تزئینات ظریف گچ‌بری در بناهای تاریخی گرفته تا زیرسازی و سفیدکاری دیوارهای ساختمان‌های مدرن، حضوری اجتناب‌ناپذیر دارد. در این مقاله، به بررسی جامع دو نوع پرکاربرد گچ، یعنی گچ زیر کار و گچ سفید کاری، خواهیم پرداخت. از نحوه تولید و انواع مختلف آن‌ها گرفته تا کاربردها، تفاوت‌ها، عوامل مؤثر بر قیمت گچ ساختمانی و روش‌های صحیح گچ‌کاری با این مواد، همه و همه را پوشش می‌دهیم. انتخاب صحیح نوع گچ و اجرای اصولی گچ‌کاری، نقش حیاتی در کیفیت نهایی یک بنا دارد. گچ زیر کار، به عنوان فونداسیون مستحکم و گچ سفید کاری به عنوان پوشش نهایی زیبا، هر دو مکمل یکدیگر هستند. با درک کامل ویژگی‌ها، تولید، کاربردها و تفاوت‌های این دو نوع گچ، می‌توانید تصمیمات بهتری در پروژه‌های ساختمانی خود بگیرید و نتیجه‌ای ماندگار و باکیفیت حاصل کنید. امیدواریم این راهنمای جامع، به شما در این مسیر کمک کرده باشد.

انواع گچ زیر کار

گچ زیر کار، که گاهی به آن گچ آستر نیز گفته می‌شود، اولین لایه گچی است که بر روی سطوح خام دیوار یا سقف اعمال می‌شود. گچ زیر کار به منظور آماده‌سازی، صاف کردن و تسطیح ناهمواری‌های سطح قبل از اجرای گچ سفیدکاری است. این نوع گچ به دلیل ویژگی‌های خاص خود، قادر است چسبندگی مناسبی را برای لایه‌های بعدی فراهم کند.

1. گچ معمولی زیرکار: این گچ، رایج‌ترین نوع است که از آسیاب کردن سنگ گچ پخته شده با دانه‌بندی درشت‌تر به دست می‌آید. قیمت گچ زیر کار و دسترسی آسان از مزایای آن است، اما ممکن است در برابر ترک‌خوردگی یا رطوبت مقاومت کمتری داشته باشد.

2. گچ پلیمری یا گچ ساتن: با افزودن پلیمرهای خاص به ترکیب گچ، خواصی نظیر مقاومت در برابر رطوبت، انعطاف‌پذیری بیشتر و کاهش چشمگیر ترک‌خوردگی به آن اضافه می‌شود. این گچ برای سطوح با ارتعاش بالا یا مناطقی با رطوبت نسبی گزینه بهتری است.

3. گچ گچ ضد رطوبت: این نوع گچ زیر کار با افزودنی‌های مخصوصی تولید می‌شود که مقاومت آن را در برابر جذب رطوبت افزایش می‌دهد. کاربرد اصلی آن در فضاهایی مانند سرویس‌های بهداشتی، حمام و آشپزخانه است که در معرض رطوبت قرار دارند.

ویژگی گچ زیر کار

• سختی و مقاومت بالا: این ویژگی به گچ زیر کار کمک می‌کند تا در برابر ضربه و فشار مقاومت خوبی از خود نشان دهد.

• قابلیت پر کردن ناهمواری‌ها: به دلیل دانه‌بندی درشت‌تر، به راحتی می‌تواند پستی و بلندی‌های دیوار را پوشش دهد.

• قدرت چسبندگی مناسب: باید به سطح زیرین خود (آجر، سیمان، بلوک) به خوبی بچسبد.

• زمان گیرش اولیه و نهایی: معمولاً زمان گیرش آن کمی طولانی‌تر از گچ سفید کاری است تا فرصت کافی برای کار فراهم شود.

انواع گچ سفید کاری

گچ سفید کاری، یا گچ روکار، لایه نهایی و زیبایی‌بخش گچ‌کاری است که پس از اجرای گچ زیر کار و خشک شدن آن، بر روی سطح اعمال می‌شود. این گچ باید سطحی کاملاً صاف، یکنواخت و آماده برای رنگ‌آمیزی یا کاغذ دیواری ایجاد کند.

1. گچ معمولی سفیدکاری: رایج‌ترین نوع گچ سفید کاری با دانه‌بندی ریزتر از گچ زیر کار.

2. گچ میکرونیزه: این گچ با فرآیند آسیاب بسیار دقیق‌تر تولید می‌شود و ذرات آن بسیار ریزتر و یکنواخت‌تر هستند. نتیجه آن، سطحی فوق‌العاده صاف و صیقلی است. چسبندگی بالاتر و مصرف کمتر از مزایای این نوع گچ است.

3. گچ گیپتون: نوعی گچ سفید کاری مخصوص است که به طور مستقیم بر روی سطوح بتنی، فوم و برخی سطوح صاف دیگر اعمال می‌شود. گچ گیپتون دارای افزودنی‌هایی است که چسبندگی آن را به این گونه سطوح افزایش می‌دهد و نیاز به زیرسازی اولیه را برطرف می‌کند.

ویژگی‌ گچ سفید کاری

• دانه‌بندی ریز و یکنواخت: این ویژگی باعث می‌شود سطحی بسیار صاف و بدون خلل و فرج ایجاد شود.

• رنگ سفید خالص: برای بازتاب بهتر نور و ایجاد فضایی روشن‌تر، رنگ سفید روشن و بدون لودی آن اهمیت دارد.

• قابلیت پرداخت‌پذیری بالا: به راحتی می‌توان آن را با ماله صاف و صیقلی کرد.

• مقاومت در برابر سایش (تا حدودی): پس از خشک شدن، باید سطحی مقاوم در برابر سایش معمولی داشته باشد.

• زمان گیرش مناسب: زمان گیرش آن معمولاً کوتاه‌تر از گچ زیر کار است.

نحوه تولید گچ زیر کار و گچ سفید کاری

تولید گچ زیرکار و سفید کاری مراحل کلی مشابهی دارد اما تفاوت‌های کلیدی در مرحله آسیاب و افزودنی‌ها باعث تمایز آن‌ها می‌شود.

1. استخراج سنگ گچ (ژیپس): ابتدا سنگ گچ خالص از معادن استخراج می‌شود.

2. سنگ‌شکنی و خردایش: سنگ‌های بزرگ به قطعات کوچک‌تر خرد می‌شوند.

3. پخت (کلسیناسیون): قطعات سنگ گچ در کوره‌های دوار یا ثابت در دمایی بین 160 تا 180 درجه سانتی‌گراد پخته می‌شوند. این فرآیند باعث تبخیر آب متبلور موجود در سنگ گچ و تبدیل آن به گچ ساختمانی (همی‌هیدرات سولفات کلسیم) می‌شود.

4. آسیاب کردن: پس از پخت، محصول نهایی آسیاب می‌شود. تفاوت اصلی اینجا نهفته است:

   • برای گچ زیر کار، آسیاب تا حدی انجام می‌شود که دانه‌بندی درشت‌تری (مثلاً 0.5 تا 2 میلی‌متر) حاصل شود.

   • برای گچ سفید کاری به خصوص گچ متین فرآیند آسیاب بسیار دقیق‌تر و طولانی‌تر است تا ذرات بسیار ریز و یکنواخت (حدود 0.05 تا 0.2 میلی‌متر برای سفیدکاری و حتی ریزتر برای میکرونیزه) به دست آید.

5. افزودن مواد شیمیایی (در صورت لزوم): برای تولید گچ‌های پلیمری، سیوا یا گیپتون، در این مرحله افزودنی‌های شیمیایی مخصوص (مانند پلیمرها، مواد ضد رطوبت یا چسباننده‌ها) به ترکیب اضافه می‌شوند تا خواص مورد نظر حاصل شود.

6. بسته‌بندی: گچ نهایی در کیسه‌های مخصوص بسته‌بندی و برای توزیع آماده می‌شود.

کاربرد گچ زیر کار

• زیرسازی و آماده‌سازی: اصلی‌ترین کاربرد آن، زیرسازی دیوارها و سقف‌ها برای دریافت لایه‌های بعدی گچ یا سایر مصالح است.

• پر کردن ناهمواری‌ها و ترک‌ها: به دلیل قدرت پرکنندگی بالا، برای پوشاندن حفره‌ها، ترک‌ها و پستی و بلندی‌های سطح خام استفاده می‌شود.

• تراز کردن سطوح: با استفاده از شاقول و شمشه، می‌توان سطوح را با گچ زیر کار کاملاً تراز و گونیا کرد.

• افزایش مقاومت و چسبندگی: لایه گچ زیر کار به عنوان یک واسطه، چسبندگی بین دیوار اصلی و گچ سفید کاری را افزایش می‌دهد و به پایداری سازه کمک می‌کند.

کاربرد گچ سفید کاری

• ایجاد سطح نهایی صاف و یکنواخت: هدف اصلی گچ کاری با گچ کوه سفید ایجاد سطحی صاف و بدون نقص برای رنگ‌آمیزی، کاغذ دیواری یا سایر پوشش‌های دکوراتیو است.

• زیباسازی فضا: به دلیل رنگ سفید خالص و قابلیت پرداخت‌پذیری، جلوه‌ای زیبا و روشن به فضای داخلی می‌بخشد.

• پایه برای تزئینات: زمینه‌ای عالی برای انواع گچ‌بری‌ها و تزئینات دکوراتیو فراهم می‌کند.

عوامل مؤثر بر قیمت گچ زیر کار و گچ سفید کاری

قیمت گچ، تحت تأثیر عوامل متعددی قرار دارد که در هنگام خرید باید به آن توجه کرد:

• کیفیت مواد اولیه و خلوص سنگ گچ: هرچه سنگ گچ خالص‌تر باشد، کیفیت محصول نهایی بالاتر و بالطبع قیمت آن نیز بیشتر خواهد بود.

• نوع گچ: قیمت گچ سمنان معمولی زیرکار و سفیدکاری ارزان‌تر هستند، در حالی که گچ پلیمری، سیوا، میکرونیزه و گیپتون به دلیل فرآیند تولید پیچیده‌تر و افزودنی‌های خاص، قیمت بالاتری دارند.

• برند و شرکت تولیدکننده: برندهای معتبر و با سابقه درخشان مانند قیمت گچ ساوه طلایی معمولاً محصولات با کیفیت‌تری تولید می‌کنند و قیمت بالاتری دارند.

• هزینه‌های تولید: شامل هزینه‌های انرژی (گاز، برق)، نیروی انسانی، نگهداری و استهلاک ماشین‌آلات است.

• میزان عرضه و تقاضا: فصلی بودن صنعت ساخت‌وساز می‌تواند بر قیمت‌ها تأثیر بگذارد.

• نوع و وزن بسته‌بندی: گچ معمولاً در کیسه‌های 25 یا 30 کیلوگرمی عرضه می‌شود و وزن و نوع بسته‌بندی (مثلاً ضد رطوبت) بر قیمت نهایی تأثیر دارد.

• فاصله حمل و نقل: هزینه‌های حمل گچ از کارخانه تا محل پروژه نیز به قیمت نهایی اضافه می‌شود.

• نوسانات ارزی: به خصوص برای گچ‌های وارداتی یا افزودنی‌های شیمیایی که قیمت آن‌ها به نرخ ارز بستگی دارد.

گچ‌کاری با گچ زیر کار

• آماده‌سازی سطح: قبل از هر چیز، سطح دیوار یا سقف باید کاملاً تمیز، خشک و عاری از هرگونه گرد و غبار، چربی یا لک باشد. سطوح سیمانی یا آجری باید کمی مرطوب شوند تا چسبندگی گچ بهتر شود.

• اختلاط گچ: گچ زیر کار را طبق نسبت توصیه‌شده روی بسته‌بندی پیش از گچ کاری با آب مخلوط کنید. همیشه پودر گچ را به آرامی به آب اضافه کرده و هم بزنید تا ملاتی یکنواخت و بدون گلوله ایجاد شود. (معمولاً حدود 1 لیتر آب برای 1.5 تا 2 کیلوگرم گچ).

• شاقول‌کشی و شمشه کشی: برای اطمینان از تراز بودن سطح، باید با استفاده از شاقول و شمشه (ملات و گچ) راهنماهایی بر روی دیوار ایجاد کرد.

• اجرای لایه زیرکار: ملات گچ را با استفاده از استانبولی و ماله بر روی سطح اعمال کنید. با استفاده از شمشه، گچ را از بالا به پایین و به صورت یکنواخت بر روی سطح پخش کرده و ناهمواری‌ها را پر کنید. ضخامت این لایه بسته به میزان ناهمواری‌ها می‌تواند متفاوت باشد، اما معمولاً بین 1 تا 3 سانتی‌متر است.

• خشک شدن: اجازه دهید لایه گچ زیر کار کاملاً خشک شود. این زمان بسته به دما و رطوبت محیط می‌تواند از چند ساعت تا چند روز متغیر باشد.

گچ‌کاری با گچ سفید کاری

• آماده‌سازی سطح زیرکار: اطمینان حاصل کنید که لایه گچ زیر کار کاملاً خشک، تمیز و عاری از گرد و غبار است. در صورت نیاز، کمی سطح را مرطوب کنید.

• اختلاط گچ سفید کاری: گچ سفید کاری را با دقت و طبق دستورالعمل روی بسته‌بندی با آب مخلوط کنید. به دلیل دانه‌بندی ریزتر، سرعت گیرش این گچ معمولاً بیشتر است، بنابراین مقدار کمتری آماده کنید که قبل از سفت شدن بتوانید از آن استفاده کنید.

• اجرای لایه سفیدکاری: ملات گچ سفید کاری را با ماله بر روی سطح اعمال کنید. با حرکت‌های صاف و یکنواخت ماله، گچ را پخش کرده و سطح را کاملاً صاف و صیقلی کنید. ضخامت این لایه معمولاً بسیار کمتر و در حد 2 تا 5 میلی‌متر است.

• پرداخت نهایی: در صورت لزوم، پس از کشیدن اولیه گچ، می‌توان با استفاده از یک ماله خیس یا پلاستیکی، سطح را پرداخت نهایی کرد تا به نهایت صافی و براقیت برسد.

• خشک شدن نهایی: اجازه دهید لایه سفیدکاری نیز کاملاً خشک شود. پس از خشک شدن کامل، سطح آماده رنگ‌آمیزی، کاغذ دیواری یا هرگونه پوشش دیگری است.

گچ و خاک آماده

گچ و خاک آماده، همانطور که از نامش پیداست، ترکیبی از پودر گچ ساختمانی (معمولاً گچ زیرکار) و پودر خاک رس یا خاک سرند شده است که در کارخانه با نسبت مشخص و همگن با یکدیگر مخلوط شده‌اند و به صورت بسته‌بندی عرضه می‌شوند. گچ و خاک آماده جایگزینی برای روش سنتی گچ و خاک کردن در محل پروژه است. تولید گچ و خاک آماده در کارخانه‌ها با رعایت استانداردهای خاصی انجام می‌شود تا محصول نهایی، کیفیتی یکنواخت و مطلوب داشته باشد. مراحل کلی تولید به شرح زیر است:

1. تهیه مواد اولیه:

   • سنگ گچ مرغوب: سنگ گچ از معادن با کیفیت استخراج می‌شود.

   • خاک رس مرغوب: خاک رس نیز از معادن مناسب تهیه می‌شود. این خاک باید عاری از هرگونه ناخالصی و کلوخه باشد.

2. فرآوری خاک رس:

   • حرارت‌دهی (رطوبت‌گیری): خاک رس حاوی رطوبت است که باید کاملاً گرفته شود. این کار با حرارت‌دهی خاک در کوره‌های مخصوص انجام می‌شود.

   • آسیاب کردن: پس از رطوبت‌گیری، خاک رس آسیاب می‌شود تا دانه بندی آن یکنواخت شده و با دانه بندی گچ مطابقت پیدا کند. این مرحله به از بین بردن کلوخه‌های خاک نیز کمک می‌کند.

3. پخت و آسیاب کردن سنگ گچ:

   • سنگ گچ در کوره‌های مخصوص پخته می‌شود تا آب موجود در آن تبخیر شده و به پودر گچ تبدیل شود (گچ کلسینه).

   • سپس گچ پخته شده، آسیاب می‌شود تا به دانه بندی مناسب برای ملات زیرکار برسد.

4. اختلاط خشک (ترکیب گچ و خاک):

   • گچ و خاک رس فرآوری شده، به نسبت‌های مشخص و استاندارد (معمولاً 70 تا 80 درصد گچ و 20 تا 30 درصد خاک رس) در دستگاه‌های مخلوط‌کننده خشک، به صورت کاملاً همگن و یکنواخت مخلوط می‌شوند.

   • برخی کارخانه‌ها، گچ و خاک را همزمان در کوره می‌پزند و فرآوری می‌کنند که باعث ترکیب همگن‌تر و عاری شدن محصول از حشرات موذی می‌شود.

5. کنترل کیفیت و بسته‌بندی:

   • نمونه‌هایی از محصول نهایی در آزمایشگاه بررسی می‌شوند تا از کیفیت و استاندارد بودن آن اطمینان حاصل شود.

   • در نهایت، گچ و خاک آماده در بسته‌بندی‌های مناسب (معمولاً کیسه‌های 25 یا 30 کیلوگرمی) به بازار عرضه می‌شود.

کاربرد گچ و خاک آماده

• زیرسازی اصلی: مانند گچ زیرکار خالص، برای ایجاد لایه اولیه روی دیوارها و سقف‌ها (آجر، بلوک، سیمان) استفاده می‌شود.

• پر کردن شیارها و حفره‌ها: به خصوص در دیوارچینی‌هایی که نیاز به شیارزنی برای تأسیسات (برق، لوله کشی) دارند، گچ و خاک سیلور به خوبی این حفره‌ها را پر می‌کند.

• مقرون به صرفه بودن: به دلیل وجود خاک رس که ارزان‌تر از گچ است، از نظر اقتصادی برای پر کردن حجم‌های زیاد و زیرسازی‌های ضخیم، به صرفه‌تر است.

مزایای گچ و خاک آماده

• دیرگیر بودن: وجود خاک رس باعث می‌شود زمان گیرش ملات طولانی‌تر شود و گچ‌کار فرصت بیشتری برای کار کردن و صاف کردن سطح داشته باشد.

• صرفه‌جویی در هزینه: به دلیل ترکیب با خاک، از نظر حجمی مقرون به صرفه‌تر از گچ خالص است.

• سهولت در استفاده: نیازی به ترکیب جداگانه گچ و خاک در محل پروژه نیست و این موضوع باعث افزایش سرعت و کاهش خطای انسانی می‌شود.

• کاهش ضایعات: ترکیب یکنواخت و آماده‌سازی کارخانه‌ای، به کاهش هدر رفت مصالح کمک می‌کند.

• کاهش گرد و غبار: در مقایسه با مخلوط کردن دستی گچ و خاک در محل، گرد و غبار کمتری تولید می‌کند.

• مناسب برای ضخامت‌های بیشتر: به دلیل مقاومت در برابر ترک‌خوردگی در ضخامت‌های بالاتر گچ و خاک اسپیران گزینه خوبی برای پر کردن ناهمواری‌های عمیق است.

معایب گچ و خاک آماده

• مقاومت کمتر در برابر رطوبت: گچ و خاک آماده، به ویژه در مناطق مرطوب، مقاومت خوبی در برابر جذب رطوبت ندارد و ممکن است دچار طبله‌شدگی شود. برای این مناطق، گچ سیوا یا گچ پلیمری توصیه می‌شود.

• رنگ تیره‌تر: به دلیل وجود خاک، رنگ آن قهوه‌ای یا کرم تیره است و نیاز به یک لایه گچ سفیدکاری نهایی دارد.

• کاهش چسبندگی (در برخی موارد): اگر نسبت خاک بیش از حد استاندارد باشد، ممکن است چسبندگی آن کمی کاهش یابد.