محوطه سازی

محوطه سازی ساختمان

محوطه سازی و طراحی فضای سبز یا طراحی حیاط منزل ایرانی یا حیاط خلوت به مجموعه ای از طراحی و اجرا در جهت زیباسازی فضای بیرونی ساختمان اطلاق میشود. ارائه یک طراحی معماری سه بعدی پیش از ساخت محوطه میتواند تا حد زیادی مشخص کننده نحوه چیدمان فضای بیرونی ساختمان باشد. همچنین تعیین محل استفاده از وسایل دکوراتیو و مخصوصاً نورپردازی محوطه از دیگر مزایای اجرای فضای سبز بر اساس طرح سه بعدی است.با توجه به بودجه کارفرما و همچنین مساحت فضای سبز و کاربری ساختمان طراحی محوطه مسکونی باید بر اساس طرح بهینه انتخاب شود. بدین معنی که لزوماً طرح پرخرج و استفاده از المان های دکوراتیو گرانقیمت نمیتواند نتیجه عالی را در پی داشته باشد.

اصل اول در محوطه سازی مجتمع مسکونی توجه به کاربری ساختمان است. محوطه سازی یک مجتمع کوچک میتواند در حد کاشت چمن و آبنما باشد اما برای مجتمع های بزرگ قضیه متفاوت است. در کنار طراحی فضای سبز محوطه سازی مجتمع مسکونی بزرگ باید شامل محل بازی کودکان، فضای مناسب برای پیاده روی ساکنین با نورپردازی مخصوص شب و همچنین درختان زیبا و محوطه سبز نیز باشد. امروزه مسلم شده است محوطه سازی ساختمان جدا اینکه منجر به زیبایی فضا میشود و برای ساکنین آرامش به همراه دارد مستقیماً منجر به افزایش قیمت ملک نیز میشود. خریداران واحدهای یک ساختمان چه ساختمان مسکونی باشد و یا ساختمان اداری باشد به محوطه ساختمان توجه ویژه ای میکنند. تقریباً تمام خریداران مخصوصاً در شهر تهران ساختمان هایی با درختان زیبا و نورپردازی محیطی مناسب را به فضاهای محصور بین ساختمان ها ترجیح میدهند. در کنار بحث زیبایی شناسی محوطه باید کاربردی بودن آن را در نظر گرفت. به عنوان مثال در محوطه سازی ویلا واقع در لواسان میتوان از چمن طبیعی و موزاییک پلیمری استفاده کرد اما برای محوطه سازی یک مجتمع اداری پر رفت و آمد بهتر است از چمن مصنوعی و سنگ استفاده کرد. با توجه به رفت و آمد و کاربری میتوان متریال مختلف را با نظر طراح و قابلیت اجرایی در هر پروژه ای متناسب با خودش استفاده کرد در غیر اینصورت نتیجه کار پس از مدتی ناخوشایند خواهد بود.

به عنوان مثال در محیط های اداری فرم هندسی در طراحی محوطه فضای سبز باید به گونه ای باشد که دسترسی اشخاص به ورودی ساختمان راحتتر و از کوتاهترین مسیر ممکن باشد و همچنین نیاز به نورپردازی های دکوراتیو نیست. زیرا اکثر ساختمان های اداری پس از غروب آفتاب تعطیل هستند. اما در مورد ساختمان مسکونی دقیقاً عکس این مطلب صادق است. همچنین طراحی و اجرای حیات خلوت با المان های ساده مانند آب نمای کوچک میتواند محیط دلپذیری را برای خانواده فراهم کند.

فضای سبز محوطه

در محوطه سازی مجتمع مسکونی و یا اداری گیاهان نقش اول را بازی میکنند. استفاده از گیاهان و درختان سبز یک حس انرژی را در محیط ایجاد می‌کنند، همزمان این کار باعث بهبود و افزایش فضای باز می‌شود. در یک فرآیند طراحی محوطه مجتمع مسکونی، هدف، متعادل کردن محیط سالم با نیازهای انسانی است. انتخاب گیاهان با نیازها و اهداف ساکنین و نیز شرایط منطقه اطراف تعریف می‌شود. علاوه بر این، پوشش سبز به متعادل کردن محیط کمک می‌کند که به ساکنان یک ساختمان اجازه می‌دهد در میان طبیعت زندگی کنند. توجه به این مسئله که پوشش گیاهی محوطه باید متناسب با آب و هوای شهر مورد نظر انتخاب شود در کاهش هزینه های آتی و همچنین مصرف بهینه آب و صرفه جویی در مصرف انرژی تأثیرگذار است. به عنوان مثال شهر تهران از کم آبی رنج میبرد و استفاده بی رویه از آب برای فضای سبز ساختمان از نظر اخلاقی صحیح نمیباشد. در صورتیکه از چمن نروژی در محوطه سازی ساختمان استفاده شود و از آنجایی که چمن نروژی نیاز به آبیاری بسیار دارد مصرف بی رویه آب احتمالاً لذت داشتن یک فضای سبز مناسب را از ساکنین خواهد گرفت. نقش مهندس مشاور در انتخاب پوشش صحیح فضای سبز اینجا خود را نشان خواهد داد. مهندس طراح فضای سبز با علم مصرف آب پوشش گیاهی میتواند بهترین مشاوره را به ساکنین برای انتخاب پوشش گیاهی ساختمان بدهد.

مقصود از طراحی فضای سبز مجموعه ای از المان های معماری شامل کاشت چمن، درختان، مسیرهای دسترسی و مسیرهای آبیاری و همچنین زیبایی شناسی و کاربردی بودن آن است. قاعدتاً اولین گزینه برای طراحی فضای سبز ساخت باغچه است. باغچه به دلیل پوشش فضای سبز و همچنین کاشت درختان متناسب با ابعاد محوطه و همچنین سادگی در آبیاری ساده ترین و ارزان ترین راه برای تأمین فضای سبز محوطه است. ابعاد باغچه در محوطه سازی فضای سبز باید به گونه ای طراحی شود که متناسب با کل فضای حیاط باشد. در ساختمان های کوچک بهترین شکل هندسی برای طراحی باغچه مستطیل و مربع است و بهتر است از اشکال هندسی با استفاده از سیمان دارای انحنا در ساخت باغچه حیاط های کوچک خودداری کرد زیرا محوطه را کوچکتر نشان میدهند. همچنین آبیاری فضای سبز باغچه های با اشکال هندسی منحنی سختتر است.در مجتمع های بزرگ قضیه دقیقاً بر عکس است. از آنجایی که در مجتمع های بزرگ فضای محوطه دست طراح را باز میکند میتوان از خطوط منحنی استفاده کرد تا ضمن طراحی مدرن فضای سبز از باغچه به عنوان مسیر دسترسی المان های محوطه و فضای ساختمان بهره برد. منظور از المان های محوطه آبنما و فضای بازی کودکان و غیره است. همچنین مسیرهای منحنی فضای سبز قابلیت نورپردازی محوطه را برای طراح فراهم میکنند که جذابیت فضاهای ساخته شده را برای ساکنین دو چندان میکند. استفاده از پوشش دیواره سبز مخصوصاً در محوطه های کوچک میتواند کمبود فضای سبز را بر روی زمین جبران کند و جلوه بصری بهتری به محوطه بدهد. یکی از نکاتی که باید در استفاده از دیواره سبز به آن توجه کرد نحوه آبدهی به گیاهان است. اگر دیواره سبز به شیوه مهندسی و علمی ساخته نشود به دلیل افزایش وزن پس از آبیاری ممکن است منجر به تخریب دیوار شود. همچنین تا حد امکان باید از سیستم آبیاری قطره ای برای آبیاری دیواره سبز استفاده کرد و تمام منافذی که منجر به نشت آب و آسیب رسانی به دیوار میشود پیش از ساخت باید کنترل و مهار شود.

طراحی حیاط خلوت

مهمترین مسئله ای که در مورد طراحی حیاط خلوت باید در مجتمه های مسکونی در نظر داشت این است که از آنجایی تنها راه ورود به حیاط خلوت از طبقه اول ممکن است اما جز مشاعات ساختمان محسوب میشود و ساکن طبقه اول نمیتواند به میل خود تغییراتی مانند سقف دار کردن حیاط خلوت اقدام کند. تنها در صورتیکه دیگران ساکنین ساختمان رضایت داشته باشند میتوان حیاط خلوت را برای ساکنین طبقه اول سقف دار کرد. اگرچه هر زمانیکه دیگر ساکنین بخواهند میتوانند اقدام به تخریب سقف کاذب کنند. همچنین به هیچ وجه تخریب دیوار ورودی بین طبقه اول و حیاط خلوت نباید انجام شود. زیرا در این صورت مساحت حیاط خلوت به مساحت خانه اضافه میشود و مشکلاتی در متراژ سند ایجاد میشود که تبعات قانونی سنگینی دارد.

1- طراحی حیاط خلوت بر اساس کاربری : با توجه به میزان رفت و آمد و همچنین نحوه استفاده از فضای سبز و توجه به المان های طراحی فضای ایرانی ، طراح فضای سبز میتواند طرحی را که با حداقل قیمت قابل اجرا باشد را جهت پیشنهاد اولیه به کارفرما ارائه کند. معمولاً استفاده از سنگ ساختمانی میتواند زیبایی محوطه را دوچندان کند. طرح اولیه جدای از مسائل اجرایی باید به گونه ای باشد که هم در روز و هم در شب زیبایی محیط را دوچندان کند.

2- انتخاب نوع درختان و پوشش فضای سبز : استفاده از درختان در فضای سبز باید متناسب با شرایط اقلیمی محیط باشد. همچنین نوع و ترکیب درختان استفاده شده برای محوطه سازی مجتمع باید به گونه ای باشد که پس از گذشت زمان و رشد درختان منجر به کاهش نور خورشید مخصوصاً برای طبقه های پایینی ساختمان نشود. همچنین باید توجه داشت که پوشش چمن برای فضای سبز نیازمند آبیاری روزانه است. در صورتی که مساحت چمن کاری شده زیاد باشد حجم آب مصرفی نیز قاعدتاً بالا میرود که به عنوان مثال در شهر تهران با توجه به کم آبی مناسب نیست.

3- المان های دکوراتیو : المان های دکوراتیو در طراحی محوطه را بطور خلاصه میتوان به نورپردازی محوطه ، استفاده از آبنما و استفاده از مصالح سازگار با طبیعت مانند ترمووود خلاصه کرد. همچنین میتوان برای انواع سایه بان ساخته شده از چوب ترمو شده و نیمکت های چوبی در اجرای فضای سبز بهره برد.

سقف دار کردن حیاط خلوت : برای سقف دار کردن حیاط خلوت استفاده از شاسی کشی فولادی با پروفیل قوطی 40 در 80 و سپس نصب ورق های پلی کربنات ( معمولاً 8 میلیمتری یا 10 میلیمتری ) بهترین روش است. همچنین آب بندی کناره های سقف پلی کربنات و دیوار ساختمان بوسیله چسب درزگیر یا چسب سیلیکونی یا همان چسب آکواریوم صورت میگیرد. فقط در هنگام سقف دار کردن حیاط خلوت باید به این نکته توجه کرد که از آنجایی که حیاط خلوت از واحد همکف دسترسی دارد اما جز مشاعات ساختمان محسوب میشود و سقف دار کردن آن نیازمند اجازه از دیگران واحدهای ساختمان است.